Ból głowy – co możemy z nim zrobić?

Okiem fizjoterapeutki – dlaczego ból głowy jest problemem?

Pierwotne bóle głowy, czyli takie, które występują samoistnie i których przyczyna nie tkwi w urazie lub innych zaburzeniach, takich jak chociażby schorzenia endokrynologiczne, neurologiczne, okulistyczne czy ortodontyczne, są według Światowej Organizacji Zdrowia jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych, dotyczących krajów rozwiniętych.

Prawie każdy pacjent, z którym spotykamy się na co dzień w naszej praktyce, choć raz skarżył się z ich powodu. Wiemy też, jak bardzo ból może wpłynąć na pogorszenie jakości życia. Zwykle jednak bagatelizujemy go, uznając, że jest mało istotny i próbujemy łagodzić nieprzyjemne objawy dostępnymi lekami, których dawki urastają w pewnym momencie do bardzo wysokich. Nie jest to jednak najlepsze rozwiązanie.

Jak rozróżnić bóle głowy?

Do najbardziej typowych, przedstawionych również na poniższej grafice, należą napięciowe bóle głowy, migreny i bóle klasterowe. Każdy ma swoje własne cechy oraz obszar występowania, co ułatwia nam ustalenie, na który z nich cierpi pacjent.

Bóle głowy klasterowe

To rodzaj bólu, który jest wyjątkowo silny, ale jednocześnie krótkotrwały, z różną jednak częstotliwością w ciągu doby. Występuje jednostronnie i towarzyszą mu dodatkowe objawy, takie jak zaczerwienienie twarzy po stronie bolesnej, łzawienie oka oraz uczucie zatkania nosa. Przyczyna tego rodzaju bólu niestety nie jest znana. Próbuje się poszukiwać jej w ewentualnych zaburzeniach genetycznych, jednak jak do tej pory nie zostały one udowodnione. Terapia bóli klasterowych opiera się głównie na zastosowaniu silnych leków neurologicznych oraz tlenoterapii.

Migrena

Są to bóle głowy oceniane jako umiarkowane – do silnych, pulsujące i nawracające bóle, obejmujące zwykle jedną stronę głowy. Nasilają się one nawet przy niewielkiej aktywności, może towarzyszyć im także nadwrażliwość na światło, dźwięk oraz zapachy, jak również nudności. Z reguły napad bólu trwa od czterech do nawet 72 godzin. Charakterystyczną cechą migreny jest to, że na krótko przed atakiem bólu występuje tzw. aura. Są to najczęściej objawy wizualne, np. punkt świetlny widziany przez pacjenta. Ich terapia również opiera się na zastosowaniu metod farmakologicznych.

Bóle głowy napięciowe

Są najbardziej rozpowszechnionymi na świecie i dotyczą średnio 75% populacji. To właśnie z tym podtypem bólu głowy trafiają do nas najczęściej nasi pacjenci. Obejmują swoim obszarem zwykle całą głowę i często opisywany jest jako „obręcz, zaciskająca się na czaszce”. Ich charakterystyczną cechą jest także występująca dodatkowo sztywność karku oraz napięcie mięśni w okolicy obręczy barkowej. Niestety, ale nie działają na nie przyjmowane najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen czy paracetamol, ponieważ do ich głównych przyczyn występowania zalicza się najczęściej:

• występowanie aktywnych lub uśpionych punktów spustowych
• zaburzenia mięśniowo–powięziowe, skrócenia lub nadmierne napięcie mięśni
• ewentualne uszkodzenia lub urazy w obrębie szyi, nawet sprzed kilku-, kilkunastu lat
• odwodnienie organizmu, zaburzenia biochemiczne
• czynniki psychologiczne: stres, długotrwale utrzymujący się niepokój

Jak leczymy napięciowe bóle głowy?

Wykorzystując odpowiednie testy i zebrane informacje jesteśmy w stanie znaleźć przyczynę pojawiania się bólu, gdyż ta nie zawsze związana jest z faktycznym miejscem występowania go. Stosujemy wiele sprawdzonych i skutecznych technik, które pozwalają pacjentom zapomnieć o bólu często już po pierwszej lub drugiej sesji. Do wybieranych najczęściej zalicza się: suche igłowanie, terapię punktów spustowych, masaż tkanek głębokich, techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego, terapię FDM, poizometryczną relaksację mięśni, rozluźnianie pozycyjne oraz manipulacje i mobilizacje. Dodatkowo uczymy pacjentów, co mogą i powinni zrobić samodzielnie w domu, aby utrzymać efekty terapii jak najdłużej.

A teraz – do pracy! Fizjoterapeuci Odnowy proponują kilka pomocnych ćwiczeń.

Kilka ćwiczeń, które warto wykonywać

1. Siedząc na krześle, jedną z rąk opuszczamy swobodnie. Drugą układamy na głowie, przykładając końce palców nieco pod uchem i delikatnie pociągamy głowę w kierunku ręki, zbliżając głowę do ramienia. Po przeciwnej stronie powinno pojawić się wrażenie ciągnięcia, ale nie bólu. Utrzymujemy taką pozycję przez co najmniej 20 sekund i powtarzamy kilka razy po obu stronach. W ten sposób rozciągamy część zstępującą m. czworobocznego.

2. Siedząc na krześle, jedną z rąk opuszczamy swobodnie wzdłuż ciała. Drugą przekładamy nad głową, przykładając końce palców nieco pod uchem i delikatnie pociągamy głowę w kierunku ręki utrzymującej ją w bok i dół jednocześnie, pod kątem około 45 stopni. Po przeciwnej stronie powinno pojawić się wrażenie ciągnięcia, ale nie bólu. Utrzymujemy taką pozycję przez 20 sekund i powtarzamy kilka razy po obu stronach. W ten sposób rozciągamy mięsień dźwigacz łopatki.

3. Siedząc na krześle, splatamy dłonie w rodzaj „koszyczka” i opieramy je na kości potylicznej. Następnie delikatnie staramy się zepchnąć głowę w dół. W tym momencie powinieneś odczuć delikatne rozciąganie mięśni karku.

4. Do tego zadania będzie potrzebna Ci niewielka, ale dość twarda piłeczka kauczukowa. Siedząc wygodnie, pochyl się do przodu i oprzyj delikatnie czoło o stół lub biurko, a następnie przyłóż piłeczkę do wskazanego na zdjęciu miejsca i dociśnij ją w tym punkcie. Później cały czas dociskając piłeczkę, przesuwaj ją wzdłuż tkliwego obszaru. Powtórz ten ruch po przeciwnej stronie. Możesz odczuwać również przemieszczanie się bólu w kierunku tyłu głowy, na skroń lub za ucho.

Sięgnij po wodę!

Czasami przyczyną występowania bólu głowy może być – jakże często bagatelizowane – odwodnienie organizmu. Trzeba pamiętać, że 75% naszej masy ciała stanowi woda. Każdy rodzaj odwodnienia jest szkodliwy dla organizmu. Nawet niewielkie zachwiania mogą wpływać na spadek formy fizycznej, intelektualnej czy nasz nastrój. Uczucie pragnienia, czyli sygnał naszego organizmu dotyczący konieczności uzupełnienia płynów, pojawia się zwykle przy utracie ogólnej ich objętości między 1 a 2,5%.

Jeśli czujesz więc, że zaczyna boleć Cię głowa, zamiast leków sięgnij najpierw po szklankę lub dwie wody! A później – zajrzyj do fizjoterapeuty, na pewno poradzimy sobie z Twoimi dolegliwościami.

Bibliografia:
1. Andrzej Rakowski: Terapia manualna holistyczna. Centrum Terapii Manualnej, Poznań, 2011
2. Leon Chaitow, Sandy Fritz: Masaż leczniczy: badanie i leczenie mięśniowo-powięziowych punktów spustowych. Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2009
3. Światowa Organizacja Zdrowia, informacje dotyczące bóli głowy: http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/headache-disorders
4. Physiopedia:
– Migreny: https://www.physio-pedia.com/Migraine_Headache
– Napięciowe bóle głowy: https://www.physio-pedia.com/Tension-type_headache
– Klasterowe bóle głowy: https://www.physio-pedia.com/Cluster_Headaches